Lastik Nedir? Hangi Parçalardan Oluşur? Arıza ve Problemleri Nelerdir?
Lastik nedir?
Araçların jantlarına yerleştirilen ve yerle temasını sağlayan elastik tekerlek bandajlarına lastik adı verilir. Otomobilin sürüş güvenliği için lastikler hayati önem taşır. Lastikler bir yandan motorun yarattığı döndürme momentini yola aktarmak suretiyle çekiş kuvvetine dönüştürürken diğer yandan fren gücü ve yol tutuş anlamında önemli bir rol oynar. Sürüş güvenliğinin yanı sıra darbeleri emdiğinden konfor anlamında da arklı bir görevi üstlenir.
Ancak günümüzde lastikler üzerindeki beklentiler sadece güvenlik ve konfordan ibaret değil. Düşük yuvarlanma direnci ve buna bağlı olarak daha az yakıt tüketimi, modern lastiklerin bir diğer performans kriteri haline gelmiştir.
Bir araçta lastik hangi fonksiyonlara sahiptir?
Lastiklerin bir araçtaki önemini ve bazı fonksiyonlarını yukarıda paylaştık. Bir bütün olarak tüm fonksiyonları saymak gerekirse:
- Direksiyon ile verilen yönü izlemek
- Araçların yükünü ve ağırlığını güvenli bir biçimde taşımak
- Virajlarda yanal kuvvet üretmek
- Yer ile tekerlek arasında teması sağlayarak ideal bir sürtünme yüzeyi oluşturmak
- Motorun yarattığı döndürme momentini yola aktarıp çekiş kuvvetine dönüştürmek
- Fren hareketlerinde aracın uygun mesafelerde güvenle durmasını sağlamak
- Yoldan kaynaklanan titreşim ve darbeleri mümkün olduğu kadar emmek
- Maksimum güvenlik sağlayacak şekilde minimum yuvarlanma direnci ve minimum yakıt sarfiyatı sağlamak
araçlardaki lastiklerin en temel fonksiyonlarıdır.
Araç lastiklerini oluşturan parçalar nelerdir?
Lastik karışımını doğal ve sentetik kauçuklar, vulkanizasyon elemanları ile ana dolgu olarak karbon karaları oluşturur. Dayanıklılığı çelik kord ve çelik teller sağlar. Lastik aşağıda detaylandırılan bölümlerden oluşur.
Lastik sırtı
Lastiğin yolla temasını sağlayan en üst bölüm olup üzerindeki tırnakların yapısı, aracın kullanım amacı, ağırlığı, hızı ve tabi olacağı yol şartlarına göre değişir. Desendeki oluk şeklindeki boş bloklar yağmur suyunu tahliye etmeye yararken, zemine temas eden dolu bloklar çekiş, fren ve yanal kuvvet kapsamında iş görür.
Lastik omzu
Sırt deseninin iki kenarında yer alan omuz yapısı, lastik içindeki ısı oluşumunu ve lastiğin viraj alma kabiliyetini belirler.
Lastik yanağı
Lastiğin teknik özelliklerinin yazıldığı, dışarıdan görünen bölümdür. Damak telinden sırt desenine kadar uzanır.
Damak teli
Lastiğin jant etrafında tutunmasını sağlar. Çelik telden üretilir.
Karkas
Lastiği takviye etme görevi olan karkas yapı konum olarak lastiğin en alt ucundaki damak telinden en üst kısmındaki damak teline kadar yer kaplar; damak telinin etrafını dolaşarak lastiğe bağlanır.
Kuşak
Karkas yapıyı sıkıştıran kuşaklar, sırt deseninin altında uzanan dar katmanlardır.
Astar
Basınçlı havanın dışarı sızmaması için kullanılır. Lastiğin iç yüzeyindeki ince bir kauçuk katmandan oluşur.
Lastik çeşitleri nelerdir?
Aslında lastikler yapılarına ve hava basıncını tutma şekillerine göre sınıflandırılır. Diyagonal, radyal ve yarı radyal lastikler dendiğinde lastik yapısı akla gelir. Buna göre:
Diyagonal lastikler: Birbirlerine bağlı, değişken kesitli, diyagonal kordlardan oluşur. Sert yanakları bozuk yollar için idealdir ancak sürüş konforu düşüktür. Çok fazla ısınır, deforme olma ihtimali daha yüksektir.
Radyal lastikler: Tabanı sert, yanakları yumuşaktır. Dolayısıyla daha esnektir. Daha az ısınıp daha kolay soğur. Yol tutuş kabiliyeti daha iyidir. Yumuşak zeminlerde diyagonal lastiklere göre çok daha iyi performans gösterir. Daha uzun ömürlüdür. Ancak fiyatı daha pahalıdır ve yanaklar daha yumuşak olduğundan diyagonal lastiklere kıyasla daha savunmasızdır.
Yarı radyal lastikler: Bu lastiklerde diyagonal bir karkas üzerine radyal lastiklerde olduğu gibi bir kuşak geçirilmiştir.
Lastikler hava basıncını tutma şekillerine göre de ikiye ayrılır:
Şambrelli lastikler: İç lastik olarak ta tanımlanan ayrı bir yapı basınçlı havayı korur. Lastik patlarsa iç lastik hemen söner. Bu durumda iç lastiğe yama yapılır ki bu tamirat da lastiğin balansını bozar.
Tubeless lastikler: Basınçlı hava yüksek sızdırmazlık etkinliğine sahip özel formüllü kalın lastikten yapılmış bir iç kaplama tarafından lastik içinde tutulur. Şambrelli lastiklere göre daha emniyetlidir, patlayınca hemen inmez, böylece kaza riskini minimize eder. Onarımı çok daha kolaydır.
Lastik üzerindeki şekiller ne anlama gelir?
Araç lastikleri üzerindeki ibareler lastiğin üretim tarihinden yük endeksine, üretildiği ülkeden ölçülerine kadar birçok bilgi verir. Ancak kesinlikle bilinmesi gereken hususlar genişlik, en boy oranı, cinsi, jant çapı, yük endeksi ve hız endeksidir. 205 / 60 / R 16 / 91 V gibi bir örnekten ilerlersek:
205: Yanaktan yanağa milimetre cinsinden ölçülen lastik genişliğini ifade eder.
60: Lastik kesitinin, lastik genişliğine yüzdesidir. Bu örnekte lastik yüksekliği (yanak yüksekliği), lastik genişliğinin %60’ına denk gelmektedir.
R: Lastik cinsi bu kısımda gösterilir. Örnekteki “R” ibaresi radyal lastiği işaret eder.
16: Lastik çapının inç cinsinden gösterimidir. Yani bu lastik 16 inçlik bir janta takılabilir.
91: Maksimum taşınabilecek ağırlığı gösteren bir koddur. 91 yük endeksine sahip bir lastik 615 kg ağırlık taşıyabilir.
V: İdeal koşullarda lastiğin ulaşabileceği maksimum hızı gösteren alandır. Örneğin “V” ibaresi lastiğin saatte maksimum 240 km hıza ulaşabileceğini ifade eder.
Lastik hava basıncı nedir? Nasıl kontrol edilir?
Araç lastiğinde bulunan havanın basınç değerine lastik hava basıncı denir. Araç performansı ve güvenliği açısından hayati önem arz eder. Bu sebeple lastik hava basıncının düzenli olarak kontrol edilmesi ve ideal basınç değerinden arklı ise hemen ayarlanması gerekir.
Hava basıncı kontrol edilmeden önce lastiğin soğuması beklenir. Bir manometre aracılığıyla lastik içindeki basınç belirlenir.
Lastik rotasyonu nedir?
Teorik olarak bütün lastiklerin aynı miktarda aşınması beklenir ancak pratikte lastikler çok çeşitli sebeplerden dolayı farklı miktarlarda deforme olurlar. Söz gelimi, önden çekişli araçların ön lastikleri arkadakilere oranla %10-20 daha fazla aşınır. Lastiklerin yeri düzenli olarak değiştirildiğinde aşınma seviyeleri eşitlenir.
Her 10.000 kilometrede bir lastik rotasyonu yapılması önerilir. Lastiklerin hepsi aynı ebatta ise sadece önden arkaya rotasyon yapılması yeterlidir.
Lastik arıza ve problemleri nelerdir?
Hava basıncı arızaları
Lastikler standartların üzerinde şişirilirse frenleme performansını ve konfor azalır, orta kısım daha fazla aşınır, karkas kuşaklar gereğinden fazla gerildiğinden deforme olma ihtimali artar. Yetersiz hava basıncı da, sürtünmenin artmasına, buna paralel olarak yakıt tüketiminin ve aşınmanın artmasına sebebiyet verir. Yüksek hızlarda, lastiklerin sürekli dalgalanmasına sebebiyet verir.
Lastiğin ısınması
Lastiklerin ısınmasının başlıca nedeni sürtünme ve esneme yüzeylerinin çokluğudur. Söz gelimi fazla hız daha fazla ısı meydana getirir. Lastiklerdeki ısınma uzun süre devam ettiği zaman, lastiği imalat anındaki pişirilme sıcaklığına ulaştırır ki bu durum da lastiklerin daha kolay aşınmasına sebebiyet verir.
Mekanik hatalar sonucundaki arızalar
Araçlardaki mekanik hatalar da lastiklerin arızalanmasına ya da deforme olmasına sebebiyet verir.
Örneğin, salıncak kollarının eğik oluşu, aks yataklarındaki boşluk ve süspansiyon sistemindeki arızalar sürücüleri ciddi anlamda tehlikeye atabilir.
Aynı şekilde rotasyon hataları da lastiklerin hızlı ve düzensiz aşınmasına neden olacağı gibi ciddi kazalara da neden olabilir.
Tüm Türkiye’de 7/24 yol kenarı yardım hizmeti! Akü bitmesi, lastik patlaması gibi aksaklıklar sebebiyle aracınızla yolda kaldığınızda Tur Assist yanınızda. Türkiye’nin neresinde olursanız olun, Tur Assist yol yardım hizmeti 7 gün 24 saat imdadınıza yetişir. Mobil ekiplerimiz en kısa zamanda olay yerine ulaşarak aracınızın servise çeklimesine gerek kalmadan aracınızı olay yerinde onararak yola devam etmenizi sağlar.
Lastik kategorimize geri dönebilir ya da lastik yol yardımı hakkında detaylı bilgi alabilirsiniz.
